در سیستم‌های قدرت و تابلوهای برق فشار متوسط و قوی، دو تجهیز مهم با نام‌های سکسیونر و دژنکتور نقش کلیدی در ایمنی، کنترل و حفاظت مدارها دارند. بسیاری از مهندسان و تکنسین‌ها در انتخاب این دو تجهیز دچار ابهام می‌شوند، زیرا هر دو در عملیات قطع و وصل مدار استفاده می‌شوند اما عملکرد، ساختار و کاربرد آن‌ها کاملاً متفاوت است.
در این مقاله به صورت کامل تفاوت سکسیونر و دژنکتور را بررسی می‌کنیم و نحوه انتخاب صحیح آن‌ها را در شبکه‌های فشار ضعیف، متوسط و قوی شرح می‌دهیم.
تعریف سکسیونر و جایگاه آن در مدارهای فشار قوی
سکسیونر یک کلید جداساز در تابلوهای برق است که تنها برای قطع و وصل مدار در حالت بی‌باری استفاده می‌شود. به عبارت ساده، سکسیونر برای ایجاد فاصله ایزوله و نمایش وضعیت قطع مدار به اپراتور طراحی شده است.
در نتیجه، سکسیونر به تنهایی قابلیت حفاظت شبکه را ندارد و باید همراه با دژنکتور یا فیوز عملکرد داشته باشد.
اجزای اصلی سکسیونر
سکسیونر معمولاً از پایه‌های سرامیکی، تیغه‌های زبانه‌ای یا گردان و مکانیزم دستی یا موتوری تشکیل شده است. این ساختار ساده، باعث هزینه کم و طول عمر بالا می‌شود.
نقش سکسیونر در ایمنی شبکه برق
وجود سکسیونر در تابلو برق، ایمنی تعمیرات و عملیات نگهداری را تضمین می‌کند. با ایجاد فاصله دیداری (Visible Gap)، اپراتور اطمینان می‌یابد که جریان به طور کامل قطع شده است.
دژنکتور چیست و چه کاربردی دارد؟
معرفی دژنکتور به‌عنوان کلید قدرت
دژنکتور یا Breaker یک کلید قدرت است که قابلیت قطع و وصل مدار در حالت زیر بار را دارد و در زمان وقوع اتصال کوتاه یا اضافه بار، جریان را به سرعت و ایمن قطع می‌کند.
عملکرد دژنکتور در قطع جریان اتصال کوتاه
دژنکتور دارای سیستم خاموش‌کننده قوس الکتریکی (Arc Quenching) است که هنگام باز شدن کنتاکت‌ها از آسیب رسیدن به تجهیزات جلوگیری می‌کند.
انواع دژنکتور
- دژنکتور خلاء (VCB) → مناسب فشار متوسط، نیاز به نگهداری کم
- دژنکتور روغنی → قدیمی‌تر، هزینه نگهداری بالا
- دژنکتور SF6 گازی → مناسب فشار قوی، ظرفیت قطع بالا
تفاوت سکسیونر و دژنکتور در عملکرد و ساختار ✅
| ویژگی | سکسیونر | دژنکتور |
| قابلیت قطع زیر بار | ❌ ندارد | ✅ دارد |
| نقش در حفاظت | ❌ ندارد | ✅ دارد |
| وجود قوس الکتریکی | بسیار خطرناک در زمان قطع | ایمن، دارای سیستم خاموش‌کننده قوس |
| کاربرد اصلی | جداسازی و ایزوله مدار | حفاظت در برابر خطا و کنترل جریان |
به طور خلاصه، وظیفه اصلی سکسیونر ایجاد ایمنی عملیاتی و وظیفه اصلی دژنکتور حفاظت است.
کاربرد سکسیونر و دژنکتور در تابلوهای برق صنعتی
در شبکه‌های فشار متوسط و قوی
- سکسیونر برای ایزوله کردن تجهیزات
- دژنکتور برای محافظت و قطع سریع جریان
انتخاب مناسب بر اساس شرایط مدار
اگر نیاز به قطع جریان زیر بار باشد → دژنکتور
اگر هدف فقط جداسازی تجهیزات برای تعمیر باشد → سکسیونر
مقایسه سکسیونر و دژنکتور از نظر قیمت و نگهداری
عوامل مؤثر بر قیمت
- ولتاژ نامی و جریان
- برند سازنده
- نوع مکانیزم عمل
هزینه نگهداری
- سکسیونر تقریباً نیاز به سرویس ندارد
- دژنکتور دارای هزینه تست و سرویس دوره‌ای است
نکات فنی مهم در انتخاب بین سکسیونر و دژنکتور
- بررسی سطح ولتاژ و جریان مدار
- نوع شبکه (شعاعی، رینگ، صنعتی)
- هماهنگی حفاظتی با رله‌ها
- انتخاب برند معتبر و دارای گارانتی
جمع‌بندی نهایی
در یک جمله:
سکسیونر برای قطع بی‌بار و ایزوله کردن مدار استفاده می‌شود، اما دژنکتور برای قطع جریان زیر بار و حفاظت شبکه.
در طراحی تابلو برق حرفه‌ای، هر دو تجهیز نقش مکمل دارند و جایگزین یکدیگر نیستند.
سوالات متداول
سکسیونر چه تفاوتی با دژنکتور دارد؟
سکسیونر قابلیت قطع زیر بار ندارد، اما دژنکتور می‌تواند جریان تحت بار و خطا را قطع کند.
آیا سکسیونر زیر بار قابل قطع است؟
خیر، قطع سکسیونر تحت بار خطر قوس الکتریکی شدید دارد.
قیمت سکسیونر و دژنکتور بر چه اساسی تعیین می‌شود؟
ولتاژ، جریان نامی، نوع تکنولوژی و برند در قیمت مؤثر هستند.