تابلو برق فشار متوسط (20 کیلوولت) چیست؟

تابلو برق فشار متوسط فقط یک کابینت فلزی نیست؛ مرکز کنترل و حفاظت شبکه فشار متوسط است. این راهنما اجزا، استانداردها و نکات انتخاب تابلو MV را به زبان ساده جمع‌بندی می‌کند.

راهنمای جامع تجهیزات، ساختار، استانداردها و انتخاب تخصصی

در دنیای برق صنعتی و شبکه‌های توزیع، جایی وجود دارد که دیگر صحبت از مصرف‌کننده خانگی یا ولتاژهای پایین نیست؛ جایی که ایمنی، دقت، پایداری و کنترل اهمیت حیاتی پیدا می‌کند. در این نقطه، تابلو برق فشار متوسط یا همان تابلو برق 20 کیلوولت، نقش ستون فقرات سیستم را ایفا می‌کند.

این صفحه، یک مرجع جامع است؛ نه برای پاسخ دادن به یک سؤال ساده، بلکه برای ایجاد یک تصویر روشن از این‌که تابلو برق فشار متوسط چیست، از چه اجزایی تشکیل شده، چه استانداردهایی دارد و چگونه باید انتخاب شود. اگر در صنعت برق، پروژه‌های عمرانی، کارخانه‌ها یا پست‌های توزیع فعالیت دارید، این راهنما برای شما نوشته شده است.

تابلو برق فشار متوسط چیست؟

تابلو برق فشار متوسط (Medium Voltage Switchgear) به مجموعه‌ای از تجهیزات الکتریکی گفته می‌شود که برای کنترل، حفاظت، اندازه‌گیری و توزیع انرژی الکتریکی در محدوده ولتاژ 1 تا 36 کیلوولت طراحی شده‌اند. رایج‌ترین سطح ولتاژ در شبکه توزیع ایران، 20 کیلوولت است و به همین دلیل، این اصطلاح بیش از همه شنیده می‌شود.

برخلاف تابلوهای فشار ضعیف که مستقیماً با مصرف‌کننده نهایی در ارتباط‌اند، تابلوهای فشار متوسط در لایه‌ای بالاتر از شبکه قرار می‌گیرند و وظیفه آن‌ها مدیریت ایمن انرژی قبل از رسیدن به مصرف‌کننده است.

تابلو برق فشار متوسط چه کاربردهایی دارد؟

تابلو برق MV تقریباً در هر جایی که برق با توان بالا توزیع یا کنترل می‌شود، حضور دارد:

• پست‌های توزیع برق شهری و روستایی
• کارخانه‌ها و صنایع سنگین
• پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها
• نیروگاه‌ها
• بیمارستان‌ها و مراکز حیاتی
• دیتاسنترها و زیرساخت‌های مخابراتی
• پروژه‌های عمرانی بزرگ

در همه این کاربردها، هدف یکسان است: قطع و وصل ایمن جریان، حفاظت از تجهیزات، و کاهش ریسک خطاهای الکتریکی.

تفاوت تابلو برق فشار متوسط با تابلو برق فشار ضعیف

درک این تفاوت، یکی از پایه‌های انتخاب درست است:

• سطح ولتاژ:
  تابلو فشار ضعیف تا 1000 ولت کار می‌کند، اما تابلو فشار متوسط از 1 کیلوولت شروع می‌شود.
• نوع تجهیزات حفاظتی:
  در MV از دژنکتور، رله‌های حفاظتی، CT و PT استفاده می‌شود؛ تجهیزاتی که در تابلوهای LV وجود ندارند.
• سطح ایمنی و استاندارد:
  الزامات ایمنی در تابلو MV به‌مراتب سخت‌گیرانه‌تر است.
• پیچیدگی طراحی:
  طراحی تابلو فشار متوسط نیازمند دانش تخصصی شبکه و حفاظت است.

اجزای اصلی تابلو برق فشار متوسط

تابلو برق فشار متوسط مجموعه‌ای از تجهیزات هماهنگ است که هرکدام وظیفه مشخصی دارند. شناخت این اجزا، اولین قدم برای درک عملکرد تابلو است.

سکسیونر

سکسیونر برای ایزوله‌کردن مدار در شرایط بدون بار استفاده می‌شود. این تجهیزات نقش مهمی در ایمنی عملیات تعمیر و نگهداری دارد اما برای قطع جریان زیر بار طراحی نشده است.
(توضیح کامل‌تر در مقاله «سکسیونر چیست»)

دژنکتور

دژنکتور مهم‌ترین عنصر حفاظتی تابلو برق فشار متوسط است. این تجهیزات قادر است جریان‌های بسیار بالا ناشی از اتصال کوتاه یا خطا را در زمان بسیار کوتاه قطع کند. دژنکتورها بسته به فناوری ساخت می‌توانند خلأ، گازی (SF6) یا روغنی باشند.
(جزئیات فنی در مقاله «دژنکتور چیست»)

ریکلوزر

در برخی شبکه‌ها، به‌ویژه خطوط توزیع هوایی، از ریکلوزر برای قطع و وصل خودکار در خطاهای موقت استفاده می‌شود. این تجهیزات باعث کاهش خاموشی‌های غیرضروری می‌شود.
(مطالعه بیشتر: «ریکلوزر چیست»)

ترانس جریان (CT) و ترانس ولتاژ (PT)

این ترانس‌ها وظیفه اندازه‌گیری جریان و ولتاژ و ارسال اطلاعات به رله‌ها و سیستم‌های کنترلی را دارند. بدون CT و PT، حفاظت هوشمند عملاً ممکن نیست.
(مقالات مرتبط: «PT چیست»)

رله‌های حفاظتی

رله‌ها مغز تصمیم‌گیر سیستم هستند. آن‌ها اطلاعات دریافتی از CT و PT را تحلیل کرده و در صورت تشخیص خطا، فرمان قطع را به دژنکتور صادر می‌کنند.

ساختار و نقشه تابلو برق فشار متوسط

برای درک عملکرد واقعی تابلو، باید با نقشه تک‌خطی (Single Line Diagram) آشنا بود. این نقشه، مسیر حرکت انرژی را از ورودی تا خروجی نمایش می‌دهد و محل قرارگیری تجهیزات اصلی را مشخص می‌کند.

در یک SLD معمولاً می‌توان موارد زیر را دید:

• ورودی و خروجی فیدرها
• دژنکتورها و سکسیونرها
• ترانس‌های اندازه‌گیری
• نقاط حفاظت

خواندن صحیح این نقشه برای بهره‌برداری ایمن از تابلو ضروری است.

انواع تابلو برق فشار متوسط

تابلوهای MV از نظر نوع عایق‌بندی به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

تابلو AIS

در این نوع تابلو، عایق‌بندی با هوا انجام می‌شود.
ویژگی‌ها:

• هزینه ساخت کمتر
• اشغال فضای بیشتر
• مناسب پروژه‌هایی با محدودیت بودجه

تابلو GIS

در تابلو GIS از گاز SF6 برای عایق‌بندی استفاده می‌شود.
ویژگی‌ها:

• ابعاد کوچک‌تر
• ایمنی بالاتر
• هزینه بیشتر
• مناسب فضاهای محدود یا پروژه‌های حساس

استانداردهای تابلو برق فشار متوسط

استانداردها، ستون اعتماد در تجهیزات الکتریکی هستند. مهم‌ترین استانداردهای مرتبط با تابلو MV عبارت‌اند از:

• IEC 62271 – استاندارد اصلی تابلوهای فشار متوسط
• IEC 60529 – درجه حفاظت IP
• IEEE C37
• استانداردهای ملی ایران

رعایت این استانداردها تضمین می‌کند که تابلو در شرایط مختلف کاری، عملکرد ایمن و پایدار داشته باشد.

راهنمای انتخاب تابلو برق فشار متوسط

انتخاب تابلو مناسب فقط به ولتاژ ختم نمی‌شود. پیش از سفارش، باید به این موارد توجه کرد:

• سطح ولتاژ و جریان نامی
• نوع کاربرد (صنعتی، نیروگاهی، توزیع)
• تعداد فیدرها
• شرایط محیطی (دما، رطوبت، گردوغبار)
• قابلیت توسعه در آینده
• خدمات پس از فروش و تأمین قطعات

انتخاب نادرست می‌تواند هزینه‌های تعمیر، خاموشی و حتی خطرات جانی ایجاد کند.

سوالات متداول درباره تابلو برق فشار متوسط

آیا تابلو برق فشار متوسط فقط برای صنایع بزرگ است؟
خیر، در هر جایی که ولتاژ بالاتر از 1 کیلوولت وجود دارد، استفاده از این تابلو ضروری است.

تفاوت تابلو 20 کیلوولت با 33 کیلوولت چیست؟
تفاوت اصلی در سطح ولتاژ طراحی، نوع تجهیزات حفاظتی و کاربرد شبکه است.

AIS بهتر است یا GIS؟
پاسخ وابسته به شرایط پروژه، فضا و بودجه است؛ هیچ‌کدام به‌صورت مطلق برتر نیستند.

جمع‌بندی

تابلو برق فشار متوسط فقط یک محفظه فلزی نیست؛ سیستمی هوشمند برای مدیریت ایمن انرژی الکتریکی است. شناخت درست اجزا، استانداردها و ساختار آن، تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری در طراحی و خرید ایجاد می‌کند.

این صفحه به‌عنوان مرجع اصلی (Pillar Page) طراحی شده و هر بخش آن شما را به مقالات تخصصی‌تر هدایت می‌کند تا در هر موضوع، عمیق‌تر مطالعه کنید.